Austriacki kataster gruntowy - Metryka franciszkańska

Tom edycji 3.: Śląsk Austriacki

Kataster był znaczącym elementem modernizacji gospodarczej. Za materią historycznych katastrów kryje się wysoce polityczna i zaskakująco aktualna kwestia. Świat nowoczesnych państw europejskich był strukturyzowany zgodnie z paradygmatem państwa narodowego. Nauka historyczna, a co więcej nawet pamięć historyczna w ten sposób patrzą na Europę przez pryzmat suwerennej państwowości. Austriacki kataster był natomiast udaną próbą integracji ziem Europy Środkowej, które około 1800 roku przechodziły od społeczności stanowej do społeczności narodowej, do przestrzeni prawnej z jednolitą oceną gruntów i opodatkowaniem. Była to jedna z najbardziej znaczących i najtrwalszych, do dziś odczuwalnych korzyści, które przyniosła monarchia habsburska dla sporej części Europy Środkowej. Horyzont modernizacji, który znajdował się na celu systemu katastru, koncentrował się na całym, znacznie heterogenicznym kompleksie ziem Europy Środkowej w ramach monarchii habsburskiej. Jako istotna część powstawania jednolitej przestrzeni gospodarczej, ale jednocześnie także, jako alternatywa modelu nowoczesnej państwowości w heglowskim sensie, dzieło kartograficzne cesarza Franciszka dokumentuje poprzez określanie państwa, wraz z operatem opisowym i szacunkowym, próbę nowego uporządkowania przestrzennego regionu do jednolitej - pod względem gospodarczym, administracyjnym i prawnym - całości według centralistycznych wizji państwa. Zgodnie z niedawnymi ustaleniami europejskiego badania porównawczego jest austriacki kataster także znaczącym krokiem w kierunku nowoczesnego państwa.

Projekt koncentrujący się na Śląsku Austriackim (ówczesna część koronnej Ziemi Morawskośląskiej) jest pomyślany, jako kontynuacja długoletniej czynności wydawniczej austriackiej grupy badaczy, która została z powodzeniem rozpoczęta w 2008 r., dzięki pilotażowym studiom o Karyntii i Bukowinie. Historyczny Śląsk Austriacki (obecnie podzielony pomiędzy Czeską a Polską Republiką) zostanie na podstawie materiałów katastru austriackiego i ich metodycznej analizy po raz pierwszy systematycznie opracowany i udostępniony do dalszego badania w formie edycji źródła z obszernymi załącznikami, i to na szerokim tle socjalnych i gospodarczych dziejów, a także historii społeczeństwa.